Tetive (lat. tendo) predstavljaju sponu između mišića i kostiju. Omogućavaju nam kretranje tako što, slično kao konci na marioneti, prenose snagu mišića na kosti. Pri tome mogu da izdrža nevjerovatna opterećenja zatezanjem i do jedne tone po kvadratnom centimetru. No iako zvuči kao da su tetive neuništive, one su izložene povećanom riziku za povrede, upale i oštećenja nastala preopterećenjem.
Kako su tetive građene?
Tetive se sastoje od stabilnih kolagenskih vlakana, kolagenog vezivnog tkiva. Kolagenska vlakna su spojena u snopove i okružena zaštitnom kožom tetiva (Peritendineum). To omogućava glatko klizanje tetiva preko kostiju. Neke tetive su uz to, na manje ili više produženim relacijama, okružene tetivnim ovojnicama. One štite tetive i služe kao kanal vodilja npr. na ručnom zglobu i na stopalima.
Tetive sadrže jako malo krvnih sudova, tako da se njihov metabolizam odvija sporo. U poređenju sa kostima i mišićima, tetive se regenerišu teže i nakon povrede zarastaju samo uz veći napor. Najjača i najpoznatija tetiva ljudskog tijela je Ahilova tetiva. Ona spaja muskulaturu potkoljenice sa petnom kosti i omogućava nam da stojimo na prstima ili da se pri trčanju i skakanju snažno odgurnemo.
Bez tetiva nema trbušnjaka
U anatomiji se razlikuju različite vrste tetiva: Početne tetive su npr. bliže pričvršćene na sredini tijela i na manje pokretljivim dijelovima skeleta, dok pristupne tetive polazeći od istog mišića leže dalje od trupa. Pored toga postoje među-tetive i ravne tetivne ploče (aponeuroze). Među-tetive nemaju kontakt sa kostima, već spajaju više mišića međusobni.
Pri tome idu okomitu u odnosu na smjer vlakana mišića i isti dijele na segmente. I ravni stomačni mišić je podijeljen sa više među-tetiva, to znači da bez tetiva poznate pločice na stomaku ne bi bile moguće. Tetivne ploče se sastoje od više slojeva kolagenih vlakana koja se međusobno preklapaju i povezuju više mišića istovremeno. Pri tome ne služe samo za prenos snage nego i za stabilizaciju i npr. podupiru krvne sudove. Aponeuroze se mogu naći npr. na dlanu, u zglobu koljena, svodovima stopala ili u nepcu.
Preopterećenje i habanje štete tetivama
Ako se tetive prekomjerno opterećuju može da dođe do nadražaja i upala tetiva, što se ispoljava putem smanjene pokretljivosti, bolovima pri opterećenju i otocima. I tetivne ovojnice često isto ispaštaju. Dugi rad za računarom na primjer dovodi nerijetko do upale tetivne ovojnice (tendovaginitis) u ručnom zglobu, takozvanoj ruci za miš. Ali i često kuckanje na pametnom telefonu, dugo vježbanje na muzičkom instrumentu, jednolične djelatnosti ručnog rada ili monotoni tok kretnji tokom sporta (npr. tenis i golf) mogu da teško opterete tetive.
Naročito pogođene su tetive u predjelu ramena, lakta i ručnog zgloba. Ukoliko se nadražene tetive ne rasterete, prijeti začarani krug, jer upale zbog smanjene mogućnosti regeneracije tetiva brzo mogu da postanu hronične.
Kroz upalu često se mijenjaju i površine tetiva i omotač tetiva, zbog čega nastaje osjetno i zvučno „krckanje“ pri pokretima. Pored toga može da dođe do nodularnog zadebljanja tetive, tako da ona ne može više da klizi slobodno i savijanje i istezanje ekstremiteta se ograniči. To je na primjer slučaj kod „savijenog prsta“, upale tetivne ovojnice kod tetive prsta.
S toga prve simptome upale tetivne ovojnice nemojte olako shvatiti, nego kod tegoba se brzo javite ljekaru. Samo tako može da dođe do brze dijagnoze i tretmana.
Prvo pucanj, i onda više ništa ne ide
Pored stalnog preopterećenja, tetivama škode i trzaji i brzi pokreti. Ako je opterećenje preveliko, tetiva može i da pukne. Kod sportova kao fudbal, rukomet ili tenis naročito je ugrožena Ahilova tetiva. Glasan pucanj poput biča najavljuje pucanje naše najdeblje tetive. Nastupaju otok i bolovi. Onda važi strpljenje, jer za regeneraciju je potrebno određeno vrijeme.
Potpuno ispravne Ahilove tetive pak rijetko pucaju. Najčešće je tkivo već prije bilo oštećeno. Razni lijekovi, hronična pogrešna i prekomjerna opterećenja, manjak kretanja, smetnje metabolizma (npr. Diabetes mellitus), slabost vezivnog tkiva ili pojava habanja zbog starosti mogu vremenom da oslabe tetivu.
Dobro čuvaj tetive! Promjene u držanju, redovne pauze, potporni zavoji i ergonomski alat mogu pomoći da spriječiš nadražaje tetiva. I…kreći se! Redovna tjelesna aktivnost ne jača samo muskulaturu nego trenira i tetive. No ne zaboravi da se prije toga dobro zagriješ.
